azərbaycan xalq cümhuriyyətinin himni olub-olmaması ilə bağlı rəsmi sənəd yoxdur. sərdar fərəcov bu marşı ethem üngör adlı türk bir müəllilfin 60-cı illərdə ankarada nəşr olunan "türk marşları" adlı kitabından tapmışdır. ancaq, bu kitabda qeyd olunan marşların həqiqətən ona məxsus olub-olmamasını təsdiqləmək üçün dövrü mətbuata nəzər saldıqda görmüşdür ki, 14 noyabr 1919-cu ildə çap olunan azərbaycan qəzetində belə bir xəbər var:
"Azərbaycan Demokratik Respublikasının rəsmi dövlət himni üçün keçirilən müsabiqədə Ü.Hacıbəyovun "Milli marş"ı I mükafata layiq görülərək 15000 rubl məbləğində pul ilə təltif olunmuşdu. əsər ilk dəfə səslənərkən hökumət ərkanı ayaqüstü onu dinləmişdir."
həmçinin, bu müsabiqə ilə bağlı nəsib bəy yusifbəyli tərəfindən verilən elan da mətbuatda öz yerini tapmışdır:
ilk dəfə hazırkı formatda 1989-cu il 17 noyabrda azadlıq meydanında səsləndirilmişdir:
(youtube: 
)
)eyni zamanda, bir neçə il əvvəl " abbey road studios"da müasir versiyada aranjmanı ilə bağlı hazırlanmış qısa film də mövcuddur:
(youtube: )
)və himnin dinləyiciyə qəmgin hislər bağışlamasının əsas səbəbi bayatı şiraz ladında yazılmış olmasıdır.
qeyd.
#154114 entrydə yazarın qeyd etdiyi marş da bu kitab vasitəsilə aşkara çıxarılıb və adı "azərbaycan milli marşıdır".
mənbə.
(youtube: )
)link1
link2